روش های تجویز اکسیژن

oxygen therapy

Methods of oxygen administration

اکسیژن معمولا از طریق سیلندر و یا به صورت سانترال جهت تجویز در اختیار قرار می گیرد . قبل از تجویز اکسیژن باید آن را مرطوب کرده ، از نظر فشار تعدیل نمود (توسط مانومتر ) .

ابزار های لازم برای اکسیژن درمانی به دو گروه عمده تقسیم می شوند :

      • سیستم های با جریان زیاد اکسیژن High Flow System
      • سیستم های با جریان کم اکسیژن Low Flow System

در سیستم های با جریان کم اکسیژن ، بیمار هوای اتاق را همراه با اکسیژن تنفس می کند . برای استفاده از این نوع سیستم ها ، بیمار باید حجم جاری طبیعی و الگوی تنفسی منظم داشته باشد .
از این نوع سیستم می توان از کانولای بینی Nasal Cannula ، ماسک ساده اکسیژن Simple Oxygen Mask ، ماسک با استنشاق مجدد هوای بازدمی Rebreathing Mask با کیسه ذخیره کننده و ماسک بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی Non Rebreathing Mask با کیسه ذخیره کننده ، نام برد .

سیستم های با جریان زیاد اکسیژن ، معمولا درصد اکسیژن FiO2 مشخص و ثابتی را ایجاد می کنند که با تغییر در الگوی تنفس ببیمار ، در آنها تغییری ایجاد نمی شود . شایعترین و متداولترین مثال آن ، ماسک ونچوری Venturi Mask است .

 الف ) سیستم های تجویز اکسیژن با جریان پایین

Low Flowاین دستگاه ها اکسیژن را با غلظت متفاوتی از ۹۰ – ۲۱ درصد به بیمار تحویل می دهند . در این سیستم ها متغییر هایی که روی Fio2 ( درصد اکسیژن دمی ) تاثیر می گذارند عبارتند از :

  1. ظرفیت ذخیره آناتومیکی دستگاه تنفس ( حجم حلق ، بینی ، حلق دهانی و … )
  2. نوع سیستم تجویز اکسیژن ( سوند یا کانولای بینی ، ماسک ، کیسه ذخیره ساز )
  3. میزان جریان اکسیژن ( لیتر در دقیقه )
  4. الگوی تهویه بیمار ( در بیمارانی که تنفس عمیق دارند ، درصد اکسیژن کمتری به بیمار می رسد ، زیرا مقدار زیادتری از هوای اتمسفر که دارای Fio2 برابر ۲۱ % است با اکسیژن تجویز شده مخلوط می گردد و Fio2 را پایین می آورد . )

۱ – کانولای بینی یا سوند بینی Nasal cannula or Catheter

 

این وسیله متداولترین ابزار برای تجویز اکسیژن است و بوسیله آن ها با تجویز ۶ – ۱ لیتر اکسیژن در دقیقه می توان Fio2 به میزان ۴۴ – ۲۴ درصد به بیمار رساند . هنگام استفاده از این ابزار باید سوراخهای بینی باز و تنفس از طریق بینی امکان پذیر باشد .

قرار گیری صحیح کانولای بینی
قرار گیری صحیح کانولای بینی

بر حسب سرعت تجویز اکسیژن ، مقدار تقریبی Fio2 هوای دمی به قرار زیر است :

0

مزایا : استفاده آسان ، تحمل خوب توسط بیمار ، تحرک بیشتر ، عدم قطع اکسیژن حین فعالیت هایی چون سرفه ، صحبت کردن ، غذا خوردن ، خوردن دارو و …
معایب : غلظت اکسیژن داده شده را نمی توان دقیقا کنترل کرد و بستگی به حجم جاری و ریت تنفس دارد ، میزان جریان اکسیژن تجویز شده نباید بیشتر از ۶ لیتر در دقیقه باشد زیرا موجب تحریک ، خشکی و آزردگی مخاط بینی می شود . مقدار زیادی اکسیژن از طریق بینی و دهان خارج می شود . کاتترهای بینی ندرتا برای تجویز اکسیژن به مدت طولانی استفاده می شود ، زیرا با این روش ممکن است مخاط حلق دهانی دچار تحریک و ازردگی شود . هگام استفاده از کاتتر بینی ، در صد اکسیژنی که به ریه ها می رسد به عمق و سرعت تنفس بستگی دارد ( بخصوص در حضور تورم مخاط بینی یا عادت تنفس با دهان )

۲ – ماسک ساده صورت (Simple Mask )

simple maskبرای غلظت های پایین تا متوسط اکسیژن از این وسیله استفاده می شود . با تجویز اکسیژن با سرعت ۱۰ – ۶ لیتر در دقیقه می توان Fio2 به میزان ۶۰ – ۴۰ درصد ایجاد کرد . در بیمارانی که با دهان تنفس می کنند ، تجویز اکسیژن با این روش موثرتر از کانولای بینی است .این ماسک ها باید کاملا با بینی و دهان مماس شود ، لیکن نباید به صورت فشار وارد آورد و باعث قطع جریان خون شود . جریان اکسیژن معمولا باید به میزان ۵ لیتر در دقیقه یا بیشتر تنظیم شود تا از اتجمع هوای بازدمی در زیر ماسک و استنشاق مجدد آن ، که حاوی CO2 بالاست اجتناب گردد .

بر حسب سرعت تجویز اکسیژن ، مقدار تقریبی Fio2 هوای دمی به قرار زیر است :

1

مزایا : تجویز Fio2 بیشتر

معایب : غالبا توسط بیماران تحمل نمی شود ( بخصوص در افرادی که دچار دیسپنه شدید صدمه و سوختگی در صورت هستند ) در هنگام بعضی فعالیت ها نظیر خوردن ، سرفه ، خروج خلط و … جریان اکسیژن باید قطع شود .

۳ – ماسک ذخیره کننده اکسیژن (reservoir bag mask )

Non Rebreathing Maskمانند ماسک ساده صورت هستند که یک کیسه ذخیره اکسیژن دارند . دو نوع ماسک ذخیره کننده وجود دارد :

الف ) ماسک های با استنشاق مجدد بخشی از هوای بازدمی (Partial Rebreathing Mask ) : این ماسک ها با تجویز اکسیژن به میزان ۱۰ – ۶ لیتر در دقیقه ، Fio2 در حدود ۸۰ – ۶۰ % ایجاد می کنند . این نوع ماسک دارای کیسه ذخیره ساز بوده ، ذخیره مصنوعی اکسیژن را افزایش می دهد و در نتیجه Fio2 بیشتری به بیمار می رساند . تقریبا ۳/۱ از هوای بازدمی نیز به کیسه ذخیره ساز برمیگردد که درواقع حجم برگشتی از فضای مرده آناتومیک است که هنوز غنی از اکسیژن بوده ، گرم و مرطوب است و حاوی مقدار کمی Co2 است . جهت اطمینان از اینکه بیمار حجم زیادی از هوای باز دمی را مجددا تنفس نمیکند ، باید جریان اکسیژن حداقل ۶ لیتر در دقیقه باشد . به نحوی که با هر دم بیش از ۳/۱ از حجم کیسه ذخیره ساز کاسته شود . در غیر اینصورت Co2 نیز می تواند درکیسه ذخیره ساز تجمع یابد و موجب افت درصد اکسیژن و موجب افت درصد اکسیژن داخل کیسه گردد .

ب) ماسک های بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی (Non Rebreathing Mask) : این ماسک ها دارای کیسه ذخیره ساز با دریچه یکطرفه هستند که اجازه ورود هوای بازدمی به داخل کیسه ذخیره ساز را نمی دهد . بوسیله این ماسک ها با تجویز ۱۵ – ۶ لیتر اکسیژن در دقیقه ، می توان Fi02 به میزان ۱۰۰ – ۹۵ درصد ایجاد کرد . در این نوع ماسک باید کیسه را در مدت دم مورد مشاهده قرار داد . کیسه نباید با هر بار تنفس بیش از یک سوم از گنجایش خود جمع شود . اگر سرعت جریان اکسیژن ۱۵ – ۶ لیتر در دقیقه باشد ، می توان مطمئن بود که کیسه ذخیره پر باقی می ماند .

MI-oCbn9CNmjv2ORokGSMA
دریچه یکطرفه در Non Rebreathing Mask

۴- چادر صورت (Face tent)

oxygen face tent maskچادر صورت روش دیگری جهت تجویز اکسیژن در سیستم با جریان آهسته اکسیژن است . مزیت مهم این دستگاه آن است که می توان رطوبت زیادی را همراه با آن به مددجو رساند . از معایب آن نیز این است که نمی توان Fio2 را دقیقا کنترل کرد . با این وسیله ، توسط تجویز ۸ – ۴ لیتر در دقیقه اکسیژن ، Fio2 رد حدود ۴۰% فراهم می گردد .

۵- چادر اکسیژن (Oxygen Tent)

این وسیله بیشتر در اطفال که قادر به تحمل ماسک و کانولای بینی نیستند استفاده می شود . شرایط استفاده از چادر اکسیزن عبارتست از :

  1. کنترل درجه حرارت چادر ( در صورتی که اکسیژن گرم تجویز شود ، درجه حرارت چادر آنقدر بالا می رود که موجب تعریق می گردد . به این ترتیب مصرف اکسیژن بدن بالا می رود )
  2. کنترل رطوبت چادر
  3. کنترل از نظر افزایش Co2 زیر چادر ( چادر باید تهویه داشته باشد )
  4. استریلیتی چادر ( چادر باید بعد از هر بار مصرف ضد عفونی شود )

۶ – T-Piece یا T-Tube :

t-pieceاین وسیله روی لوله تراشه قرار می گیرد و از طریق آن اکسیژن با جریان بالا به بیمار داده می شود . این ابزار می تواند علاوه بر تجویز اکسیژن ، توسط مقاومتی که در سر راه بازدم ایجاد می کند ، سبب تولید حدود ۵ سانتی متر آب PEEP شود و از افزایش PaCo2 جلوگیری نماید . میزان جریان مخلوط هوا و اکسیژن درون T-Piece باید ۵/۲ برابر حجم دقیقه ای باشد .

۷- تجویز اکسیژن از طریق ترانس تراکیال (transtracheal Oxygenation)

transtracheal Oxygenationدر این روش از طریق جراحی یک کاتتر کوچک از محل غشا کریکوتیروئید به داخل تراشه وارد و مستقیما جریان اکسیژن به داخل تراشه برقرار می گردد . استفاده از این روش موجب کاهش مصرف اکسیژن بخصوص در مواردی می شود که به طور مزمن نیاز به اکسیژن تراپی در منزل با کپسول ، یا بطورت پرتابل وجود داشته باشد با این روش می توان Fio2 را به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش داد . بایستی به بیما رو خانواده در نحوه مراقبت از تراکئوستومی و چگونگی تعویض کاتتر آموزش داده شود .

ب) سیستم های با جریان بالا اکسیژن

High flow

 

ماسک ونچوری (Venturi Mask)

venturi-oxygen-mask-ماسک های ونچوری جهت تجویز اکسیژن با جریان بالا استفاده می شوند . این ماسک ها قابل اعتماد ترین و دقیق ترین روش برای تجویز غلظت صحیح و کنترل شده اکسیژن هستند . این وسایل طوری طراحی شده اند که هوای اتاق را با جریان ثابتی از اکسیژن مخلوط کرده ، سپس به ریه ها می فرستند . به علت سرعت بالای جریان گاز در این سیستم ، همواره میزان ثابتی از اکسیژن در سیستم جریان داشته ، هوای اضافی همراه با دی اکسید کربن بوسیله این جریان سریع از زیر ماسک خارج می شود .

در این نوع ماسک ، آداپتورهای قابل تعویضی وجود دارد که مقدار ثابتی از اکسیژن را با حجم ثابتی از هوا مخلوط کرده به بیمار می رسانند :

venturi mask

مهمترین مورد مصرف ماسک ونچوری در بیماری های مزمن انسدادی ریه COPD است .

برای نمایش خلاصه مطلب کلیک کنید .

1 2 3 4 5 6 7

منبع : اصول مراقبتهای ویژه در CCU، ICU ، دیالیز

تالیف : ملاحت نیک روان مفرد – حسن شیری ( اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی )

تهیه و تنظیم : صادق دهقانی زاده

 

درباره ی صادق دهقان زاده

من صادق هستم عاشق پرستاری ، از کاری که دارم انجام میدم خیلی خوشحالم . این سایت رو با هدف کمک به ارتقا سطح علمی جامعه پرستاری تاسیس کردم اگه از مطالب اینجا راضی بودید شما هم به کمک من بیاید .

مطلب پیشنهادی

اختلالات تبادل گاز

هیپوکسی ، هیپوکسمی و اکسیژناسیون مختل اصطلاحات فوق غالبا به جای هم بکار گرفته می …

۱۵ دیدگاه

  1. ممنون از سایت خوبتون
    من واسه حل مسائل فوریتم از اینجا استفاده میکنم!

  2. سلام واقعا ممنون مطالب عالیییییی بود با اجازتون من برای کنفرانس اصول و فنونم از این مطالب استفاده کردم

  3. salam,mamnoon az matalebe khubetun,manam asheghe parastariam va kheili dust daram amuzesh dorosti tu bimariha be mariz bedam.

  4. Dear Administrator,
    I wrote this comment to sincerely thank you for your fascinating information given in this webpage. God bless you indeed.
    Regards,
    Mandegar

  5. با سلام
    ممنون از زحمتی که کشیدید و این مطالب با ارزش را تهیه نمودید . خیلی از آن بهره بردم.

  6. سلام اگه امکان داره کتاب های داخلی جراحی به صورت پی دی اف بزارید ممنون

  7. سلام
    در مورد تهویه با بگ خودمتسع شونده یا امبوبگ چیزی ننوشته بودید.
    اگه امکانش هست امبوبگ رو به طور کامل توضیح بدید
    مرسی

  8. مژگان كشاورزي

    دستت درد نکنه خدا خیرت بده 🙂

  9. با عرض سلام ،ببخشید تعریف High Flow System و Low Flow System که نوشته اید اشتباه می باشد،اگر منظور شما همان طور که نوشته اید جریان کم و جریان زیاد اکسیژن باشد..ما در Low Flow System ماسک رزرو بدون تنفس مجدد را داریم که تا ۱۵ لیتر اکسیژن می شود داد، پس این تعریف اشتباه است، اصلا در دو عبارت کلمه اکسیژن نیامده است که ما در تعریف آن را بیاوریم..اگر منظور Fio2 باشد باز هم ماسک رزرو بدون تنفس مجدد را داریم که ۱۰۰% میدهد.پس منظور Fio2 هم نمی باشد..

    • تعریف صحیح اینگونه می باشد: زمانی که میزان گاز تولید شده از وسیله ( بر اساس لیتر بر دقیقه ) آنچنان زیاد باشد که بیمار برای تامین حجم جاری اش نیازی به هوای خارج از گاز تولیدی وسیله نداشته باشد می شود High Flow System و برعکس

  10. فریماه زارعی

    عالی
    لطفا در مورد مدهای دستگاه یا پارامترهای دستگاه در بیماریهای مختلف هم صحبت بفرمائید مثلا در بیماری ARDSروش PEEPبالا وTVکم

  11. با سلام و خسته نباشید
    استاد من یک تکلیف ازم خواسته با موضوع سیستم های اکسیژن رسانی
    میخواستم بدونم دقیقا باید درباره ی چی مطلب تهیه کنم؟
    یه فصل در کتاب میلر هست تحت عنوان سیستم های انتقال بیهوشی
    به او مربوط میشه؟؟؟؟؟
    خواهش میکنم کمکم کنید

  12. محمد هادی

    با سلام
    ببخشید من میخواستم بدونم بگ ماسک اکسیژن آیا باید استاندارد خاصی رو پاس بکنه.
    ممنون

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کد امنیتی * Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.