کتو اسیدوز دیابتیک diabetic ketoacidosis :

DKA این وضعیت به دلیل کمبود یا ناکافی بودن مقدار انسولین در گردش خون ایجاد می شود . سه مشخصه اصلی این اختلال عبارت است از :

– هیپرگلیسمی
– دهیدراتاسیون و دفع الکترولیت ها
– اسیدوز
diabetic-ketoacidosis

زمانی که انسولین برای وارد کردن گلوکوز به داخل سلول کافی نباشد و تولید گلوکوز توسط کبد افزایش یابد ، هایپرگلایسمی رخ می دهد .

در پاسخ به این افزایش کلیه ها شروع به دفع گلوکوز همراه با آب ، سدیم و پتاسیم می کنند . این دیورز اسموتیک که با پلی اوری مشخص می شود ، منجر به بروز دهیدراتاسیون و دفع قابل توجه الکترولیتی ، شامل سدیم ، پتاسیم و کلر طی ۲۴ ساعت می گردد .

تاثیر دیگر کمبود انسولین ، شکستن چربی ها ( لیپولیز ) به اسید های چرب آزاد و گلیسرول است . این اسید های چرب آزاد در کبد تبدیل به اجسام کتونی می شوند که همگی اسید هستند لذا تجمع این مواد در خون منجر به بروز اسیدوز متابولیک می گردد .

سه دلیل عمده ایجاد کتواسیدوز دیابتی عبارتند از :

  • کاهش یا فراموش کردن تزریق انسولین
  • بیماری یا عفنت
  • عدم تشخیص یا درمان دیابت ( احتمالا در اولین تظاهر دیابت )

تظاهرات بالینی :

مهمترین علامتی که می تواند منجر به تشخیص پرستار اورژانس برای کتواسیدوز دیابتی کمک کند شامل موراد زیر است :

  • پولی اوری ، پر نوشی
  • احساس تشنگی
  • دو بینی
  • ضعف
  • سر درد
  • هیپوتانسیون وضعیتی ( به دلیل دفع زیاد آب )
  • نیض تند و نخی
  • تهوع ، استفراغ ، بی اشتهایی و درد شکمی که می تواند آنقدر شدید باشد که از شکم حاد پیروی کند
  • بوی استن در نفس ( بوی میوه گندیده )
  • تاکی پنه و هایپرونتیلاسیون ( ریتم تنفس کاسمال ) جهت جبران اسیدوز متابولیک

DKA-1

  • با مشاهده علائم فوق قند خون و قند و کتون ادرار باید اندازه گیری شود .
  • مقدار قند خون از mg/dl 300 تا Mg/dl 800 متغیر است .
  • هرچه میزان دهیدراتاسیون بیشتر باشد ، میزان قند خون بالاتر می رود و گاه ممکن است حتی به mg/dl 1000 نیز برسد
  • علائم کتواسیدوز در اندازه گیری گازهای خون شریانی با کاهش بیکربنات در حد mEq/L 15- 0 و افت PH در حد ۳/۷ – ۸/۶ مشخص می شود .
  • به دلیل وجود ریتم تنفسی کاسمال PaCo2 به mmHg 30 – ۱۰ میرسد .
  • در آزمایش کامل ادرار ، گلوکز و کتون از + تا ++++ مشاهده می گردد .
  • سطوح سدیم و پتاسیم بر اساس مقدرا دهیدراتاسیون ممکن است کم یا متوسط باشد .
  • کاهش حاد این الکترولیت ها نیز ممکن است بر اساس میزان تخلیه آب و الکترولیتها از بدن مشاهده گردد .
  • افزایش سطوح BUN  ، Cr ، HCT ، و Hb نیز به دنبال دهیدراتاسیون دیده می شود .
  • در صورت وجود بیماری زمینه ای کلیوی ، بعد از جبران مایعات از دست رفته ، سطح BUN ، Cr همچنان بالا باقی می ماند .

مداخلات درمانی :

  1. تصحیح هیپرگلایسمی
  2. درمان دهیدراتاسیون
  3. تصحیح اختلالات الکترولیتی
  4. تصحیح اسیدوز متابولیک

بر این اساس اقدامات درمانی به صورت زیر انجام می شود :

1 – 79جایگزینی مایعات بر اساس میزان دهیدراتاسیون انجام می شود . بیمار ممکن است نیاز به ۶ تا ۱۰ لیتر مایعات وریدی برای جایگزینی مایعات از دست رفته به واسطه پولی اوری ، هایپرونتیلاسیون ، اسهال و استفراغ داشته باشد . در ابتدا سرم نرمال سالین با دوز ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ لیتر در ساعت ، ۲ تا ۳ ساعت تجویز می شود . در مبتلایان به هایپرتانسیون یا نارسایی احتقانی قلب ممکن است سرم نرمال سالین هیپوتونیک ( ۴۵ % ) استفاده شود . با تثبیت فشار خون ، برای چند ساعت از تجویز متوسط مایعات در حد ml/h 500 – ۲۰۰ استفاده می شود . زمانی که قند خون به mg/dl 300 یا کمتر رسید ، ممکن است جهت جلوگیری از افت زیاد از قند خون به جای نرمال سالین از دکستروز ۵% استفاده شود

طی مایع درمانی باید :

  • علائم حیاتی مکررا اندازه گیری شود ( به ویژه فشار خون وضعیتی و ریت قلبی )
  • جذب و دفع مایعات دقیقا ثبت گردد
  • صداها ی ریوی مکررا سمع شود ( به دلیل بروز ادم ریه ناشی از تجویز حجم زیاد مایعات وریدی به ویژه در سالمندان و مبتلایان به بیماری های کلیوی و قلبی )

2 – مهمترین الکترولیتی که باید به دقت مورد کنترل و ارزیابی قرار گیرد ، پتاسیم است . سطح K   در ایتدا ممکن است کم ، متوسط و یا زیاد باشد ( به واسطه اسیدوز ) باشد ، با شروع درمان کتواسیدوز توسط انسولین و هیدراتاسیون ، پتاسیم مجددا به درون سلول ها منتقل شده ، هیپوکالمی عارض می شود . بنابراین کنترل مکرر پتاسیم در طول درمان ضرورت دراد . گاهی نیاز به انفوزیون وریدی پتاسیم تا mEq/h 40 وجود دارد .

هنگام تجویز پتاسیم توجه به سه نکته زیر توسط پرستار اهمیت دارد :

  • عدم حضور علائم هیپرکالمی در الکتروکاردیوگرام ( ایجاد موج T بلند و پهن )
  • عدم افزایش سطح پتاسیم سرم از mEq/l 5/5
  • برقراری برونده ادراری ( در صورت نبود برونده ادراری ، تجویز پتاسیم بسیار خطرناک است )

بدین ترتیب هر ۲ تا ۴ ساعت باید الکتروکاردیوگرام از ۱۲ لید و مقادیر آزمایشگاهی پتاسیم و برونده ادراری در ۸ ساعت اولیه درمان کنترل شود .

3 – وضعیت اسیدوز متابولیک باید تحت کنترل درآید . با تجویز انسولین ، توسط جلوگیری از شکستن چربی ها ، کتواسیدوز درمان می شود . انسولین معمولا به صورت انفوزیون وریدی با ریتی آهسته و مداوم و به میزان units/h 5 تجویز می گردد . طی این مدت مقدار قند خون باید هر یک ساعت کنترل شود . زمانی که قند خون به mg/dl 250 رسید می توان از سرم دکستروز ۵ % نیز جهت انفوزیون  استفاده کرد . بدین ترتیب از افت سریع قند خون جلوگیری می گردد . معمولا انسولین توسط محلولی جدا از محلول مورد استفاده برای جبران کمبود مایعات بدن تجویز می شود.

  • انفوزیون انسولین باید بدون توقف ادامه یابد . هرگونه توقف در انفوزیون می تواند به یک اسیدوز وخیم تر بیانجامد . حتی اگر سطح گلوکز خون به حد طبیعی رسید ، انفوزیون انسولین نباید قطع شود . بلکه بهتر است غلظت یا سرعت انفزیون دکستروز افزایش یابد .
  • سطح گلوکز خون معمولا پیش از تصحیح اسیدوز به حالت طبیعی بر می گردد بنابراین انسولین وریدی ممکن است برای ۱۲ تا ۲۴ ساعت ادامه یابد به طوری که سطح بیکربنات خون نیز تصحیح شده ، mEq/l 18 – ۱۵ برسد .
  • باید توجه داشت که برای تصحیح اسیدوز نمی توان از انفوزیون بیکربنات سدیم استفاده کرد ، زیرا ممکن است باعث کاهش ناگهانی و کشنده سطح پتاسیم سرم شود .

برگرفته از : کتاب جامع فوریت های پرستاری

تالیف : ملاحت نیک روان مفرد

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

تهیه ، تنظیم و گردآوری : صادق دهقانی زاده

درباره ی صادق دهقان زاده

من صادق هستم عاشق پرستاری ، از کاری که دارم انجام میدم خیلی خوشحالم . این سایت رو با هدف کمک به ارتقا سطح علمی جامعه پرستاری تاسیس کردم اگه از مطالب اینجا راضی بودید شما هم به کمک من بیاید .

مطلب پیشنهادی

پره اکلامسی و سندروم Hellp

 Hellp Syndrome این سندروم فرم نادر ولی بسیار خطرناکی از پره اکلامسی است که با …

۸ دیدگاه

  1. سلام
    خسته نباشید

    مطلب کتو اسیدوز عالی بود

    موفق و پیروز باشید

  2. سلام و خدا قوت ممنون از مطالب خوبتون .کاش شرایطی فراهم میشد که مطالب رو میتوانستیم پرینت بگیریم مرسی

  3. Tnx…khyliii khobe

  4. تو آی سی یو یه بیماری داشتیم کتو اسیدوز بود و وضع وخیمی داشت. نیاز داشتم این بیماریو مرور کنم. مرسی عالی بود

  5. با سلام مطالبتان خیلی خیلی مفیده ازتون تشکر میکنم.فقط من میخوام خیلی از مطالبتان رو کپی کنم تو گروههای واست آپ تلگرام اما نمیتونم لطفا راهنمایی کنین.

  6. خیلی عالی هست سایتتون
    مارا در تلگرام دنبال کنید.
    https://telegram.me/Nursing

    @nursing

  7. به به.پاینده باشید دوستان و همکاران عزیز

    بسیار سایت جامع و به روزی هست،نهایت تشکر را دارم
    و خسته نباشید به تمام شما خوبان

  8. مطلب عالی بود ?

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کد امنیتی * Time limit is exhausted. Please reload CAPTCHA.