the nursing station ایستگاه پرستاری
بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان کولورکتال به استومی نیاز پیدا خواهند کرد. مراقبت از استومی نیازمند توجه به نیازهای جسمی و روانی است. در طول سه دههی گذشته ، به منظور پاسخگویی به نیازهای این بیماران ، گرایش جدیدی در پرستاری به نام پرستار ویژهی استومی به وجود آمده است. چون تشخیص سرطان برای بیماران با تنشهای فراوانی همراه است ، استومی نیز برای بیماران میتواند هم یادآور تنشهای سرطان باشد و هم به عنوان راهی برای نجات از سرطان تلقی شود . نوع نگاه بیمار به استومی به آموزشهای پرستار و تلاش وی در تطابق بیمار بستگی دارد.
کلستومی سوراخی است که در کولون با استفاده از جراحی ایجاد می شود . بعد از اینکه این سوراخ ایجاد شد کولون به سطح شکم آورده می شود تا امکان خروج مدفوع از بدن شما فراهم گردد به این سوراخ در سطح شکم استوما می گویند. مدفوع از کولون و از طریق این سوراخ به داخل یک کیسه قابل تعویض و قابل شستشو شکم می آید. این کیسه به پوست به دلیل چسبی که دارد متصل می شود. به کلستومی در شرایط خاصی مانند سرطان ، دیورتیکول ، بیماری کرون ، تروما یا آسیب نیاز است. کلستومی موقت ممکن است به کولون اجازه استراحت برای مدتی دهد تا ترمیم یابد. کلستومی موقت ممکن است برای هفته ها یا ماه ها یا سال ها تعبیه شود. کلستومی موقت در نهایت بسته خواهد شد و حرکت روده ها به حالت طبیعی خود برمی گردند. کلستومی دائمی معمولا موقعی نیاز است که بخشی از کولون می بایستی برداشته شود یا دوباره استفاده نشود.
کولون در کجا قرار دارد؟
کولون بخشی از سیستم گوارش است. سیستم گوارش شامل بخش هایی از بدن است که می تواند غذا را هضم کند. غذا از معده شما به روده کوچک می رود جایی که غذا و مواد مغذی جذب می شوند غذا سپس به کولون می رود ، جایی از روده بزرگ ، کولون آب را از غذای خورده شده جذب می کند و آن را به شکل غذای هضم شده مدفوع تبدیل می کند.
انواع کلستومی
- کلستومی صعودی : این نوع کلستومی یک استوما (سوراخ) در سمت راست شکم دارد. موادی (مدفوع) که از این استوما خارج می شوند تقریبا به شکل مایع است.
- کلستومی عرضی : این کلستومی یک استوما دارد که بالای شکم سمت راست یا میانی قرار دارد. موادی که از این استوما خارج می شوند ممکن است شل یا نرم باشد.
- کلستومی نزولی یا کلستومی سیگموئید : این کلستومی یک استوما (سوراخ) در سمت چپ شکم دارد. مواد خروجی از این استوما خارج می شوند قوام دارند (سفت است).
قبل از عمل می بایست در مورد نوع استومی ، نتایج ، ظاهر و عملکرد آن ، با بیمار صحبت شود. نگرانیهای معمول بیماران قبل از عمل جراحی مربوط به مراقبت از زخم ، کنترل بو و نحوهی لباس پوشیدن میباشد . باید این اطمینان خاطر به بیماران داده شود که تجهیزات و کیسههای جدید مربوط به استومی ، محکم ، ضد بو و کوچک می باشند و با انواع استومی و فیزیک بدنی و شیوههای زندگی افراد مختلف قابل تطبیق میباشند . هم در زمان قبل از عمل و هم پس از آن باید در مورد جنبههای روانی- جسمی استومی و جراحی ، توضیحاتی برای بیمار ارائه گردد . جراح میبایست در مورد آسیبهای احتمالی به عصب لگنی و مشکلات جنسی متعاقب آن به بیمار اطلاع رسانی کرده ، و پرستار نیز در مورد انتخاب نوع کیسه و نیز گزینههای مربوط به کیسههای کوچک و پوششهای کسیهی استومی ، به منظور حفظ تصویر بدنی با بیمار صحبت کند . پرستار باید حامی بیمار بوده و سبب ارتقای عملکرد روانی بیمار گردد.
یکی از کارهایی که می بایست قبل از عمل انجام شود ، انتخاب و علامتگذاری دقیق محل قرارگیری استومی میباشد . به طور کلی محل قرارگیری استومی به نوع استوما بستگی داد. در مورد استوماهای کولون نزولی و راست روده ، معمولاً استومی روی ربع تحتانی ، سمت چپ شکم قرار داده میشود. در موارد دیگر، معمولاً سطح زیر ناف و منطقهای فاقد چین و چروک و برجستگیهای استخوانی انتخاب میگردد.
- ناحیهی مورد نظر باید در وضعیتهای خوابیده به پشت ، نشسته و ایستاده مورد بررسی و تغییرات منطقه همراه با تغییر وضعیت ، مورد ملاحظه قرار گیرند .
- به منظور حفظ توانایی مراقبت از خود در بیمار، استومی باید در منطقهای تحت دید بیمار قرار گیرد.
- همچنین استفاده از تجهیزات ارتوپدی مثل چوب زیر بغل و صندلی چرخدار نیز در انتخاب ناحیه باید مدنظر باشد.
- در برخی بیماران مخصوصاً افرادی که بسیار چاق هستند یا از صندلی چرخدار استفاده میکنند ، شاید بهتر باشد استومی روی ربعهای فوقانی شکم قرار داده شود.
- در موارد اورژانسی ، یا مواردی که استومی به طور موقت مورد استفاده قرار خواهد گرفت ، انتخاب محل از اهمیت ویژهای برخوردار است. جراح میتواند با اقدامات مختلفی در حین جراحیهای اورژانسی ، محل مناسبی را برای استومی انتخاب کند.
- اگر استوما طویل باشد باعث آسیب به مخاط خواهد شد
- اگر هم سطح با پوست یا فرورفته باشد ، باعث نشت مدفوع از اطراف کیسه و تحریک پوست اطراف میشود.
- در اندازه گیری قطر استومی باید دقت کافی مبذول شود تا کیسه در فاصلهی حداکثر یک هشتم اینچی از پایهی استومی قرار گیرد.
- انتخاب نوع کیسه برای استومی ، به عوامل مختلف طبی و فردی بستگی دارد و بر اساس نیازهای بیماران مختلف انواع و اقسام کیسههای استومی و تجهیزات جانبی مربوطه در بازار وجود دارد.
به محض اینکه بیمار توانایی مراقبت از خود را کسب کرد ، باید آموزشهای لازم در این زمینه به وی داده شود . کوتاه شدن طول مدت بستری در بیمارستان سبب تقویت برنامههای آموزشی گردیده است. مشارکت دادن خانوادههای بیماران در برنامههای آموزشی مفید میباشد ؛ اما باید دقت شود این کار سبب وابستگی بیمار به اطرافیان نشود و استقلال وی حفظ شود. به منظور جلب مشارکت بیمار در مراقبت از خود ، میبایست استومی را به عنوان یک روش دفعی به بیمار معرفی کرد ، نه یک روش طبی . مراقبت از استومی پیچیده نیست ، اما برای کسب مهارت در آن به گذشت زمان احتیاج میباشد .
- آموزشهای مربوطه باید به طور منظم و ترجیحاً در محیط توالت ارائه گردد .
- بیماران باید یاد بگیرند که وقتی یک سوم کیسه پر شد ، آن را تخلیه کنند .
- جدا کردن کیسه با فشار دادن رو به داخل و آرام پوست اطراف انجام میشود.
- موهای اطراف استومی باید تراشیده شوند.
- پوست اطراف باید از نظر علایم آسیب مورد بررسی قرار گیرد.
- به منظور اطمینان از تطبیق دهانه کیسه با دهانهی استومی، میبایست در شش الی هفت هفتهی اول پس از عمل ، حداقل هفتهای یک بار، قطر دهانهی استومی مورد اندازه گیری قرار گیرد.
- برای شستشوی پوست اطراف استومی از آب گرم ساده یا همراه با صابونهای ملایم استفاه میشود.
- پوست زیر چسب باید قبل از چسباندن کاملاً تمیز و خشک شده باشد.
- از رسانههای آموزشی مناسب مثل برگههای فتوکپی شده ، فیلم ، نوار، سیدی و غیره باید به نحو مقتضی جهت آموزش استفاده گردد.
در بیماران دارای استومی در ناحیهی کولون نزولی یا راستروده ، شستشوی کولوستومی یک گزینهی مراقبتی است. در بیماران دارای پیش آگهی خوب ، شرح حال مدفوع شکل گرفته و منظم ، و نیز در صورت در دسترس بودن تجهیزات مناسب ، شستشوی کولوستومی گزینهای مطلوب میباشد. استفاده از تجهیزات مناسب به منظور راحتی کار توصیه می شود.
- حدود ۷۵۰ سیسی آب گرم آشامیدنی از طریق قیف وارد روده میشود و سپس محتویات روده به درون چاه توالت تخلیه میشود. ورود آب ۷ دقیقه و تخلیهی کامل به ۴۵ دقیقه زمان احتیاج دارد.
- بر اساس عادات رودهای قبلی ، ممکن است به شستشوی روزانه یا یک روز در میان نیاز باشد.
- پس از منظم شدن رودهها ، میتوان روی استومی را با یک سرپوش دارای فیلتر ضد بو، بست تا محتویات رودهای پشت آن تجمع یابند.
- برای منظم شدن رودهها به گذشت ۳ تا ۴ هفته زمان احتیاج است. اگر در بین فواصل شستشو، دفع مدفوع وجود داشت ، باید میزان مایع شستشو و روش کار بیمار ارزیابی شود. اگر علی رغم به کار گیری تمهیدات لازم ، پس از یک ماه از شروع برنامهی شستشو هنوز رودهها منظم نشده بودند ، بهتر است شستشو را متوقف کرده و مثل سابق از کیسه استفاده کنند.
ملاحظات مربوط به مراقبت از پوست در دیدارهای بعدی
مشاوره و آموزش به بیمار و مراقبتهای پیشگیرانه در ملاقاتهای بعدی صورت می گیرد. مراقبتهای مناسب و و روشهای صحیح از ایجاد عوارض پوستی در اطراف استومی جلوگیری میکند. این عوارض عبارتند از :
- درماتیت تحریکی در اثر مواد شیمیایی
- عفونتهای باکتریایی یا ویروسی
- واکنش های ایمنی در اثر حساسیت به مواد استفاده شده
- تروماهای فیزیکی در اثر استعمال و برداشتن تجهیزات
پیشگیری از وقوع این عوارض و تشخیص و درمان زود هنگام آنها به منظور جلوگیری از صدمات جسمی و روانی بیشتر ضروری است.
- از استعمال پمادها یا فراوردههایی که چربی آنها بر روی پوست باقی میماند ، باید خودداری شود.
- استفاده از مقدار کمی پودر و پاک کردن اضافی آنها با استفاده از برس ، به چسبیدن چسب به پوست کمک میکند.
از چه چیزهایی می توان برای کلستومی استفاده نمود؟
- انواع و سایزهای محتلفی از کیسه های کلستومی وجود دارد.
- کیسه ها سبک وزن و ضد بو هستند.
- کیسه ها پوشش مخصوصی دارند که از چسبیدن کیسه به بدن جلوگیری می کند.
- برخی از کیسه ها فیلترهای زغالی دارند که بتدریج گاز را آزاد می کنند و به کاهش بوی گاز خارج شده از روده کمک می کند.
در زیر اطلاعات کلی در باره انواع کیسه های کلستومی آمده است :
چگونه می توانم کیسه ام را تعویض نمایم
- کیسه ته باز : این نوع کیسه به شما امکان آن را می دهد ته کیسه را برای تخلیه محتویات آن باز کنید. معمولا این کیسه با یک کلامپ بسته می شود. کیسه ته باز معمولا توسط کسانی که کلستومی صعودی یا عرضی دارند استفاده می شود. محتویات از این نوع کلستومی ها شل یا غیر قابل پیش بینی هستند ، به فواصل منظم خارج نمی شوند.
- کیسه های ته بسته : این نوع کیسه وقتی پر شود ، به دور انداخته می شود. کیسه ته بسته معمولا برای کلستومی نزولی یا سیگموئید استفاده می گردد . مواد خروجی از این نوع کلستومی ها سفت هستند و نیازی به درناژ ندارند.
بیمار باید از نظر عوارض کنترل شود :
- نشت محل آناستوموز
- پرولاپس استوما
- پرفوراسیون
- رتراکسیون استوما
- تراکم مدفوع
- تحریک پوستی
- عوارض توام با جراحی شکم.
- شکم از نظر برگشتن صداهای روده ایی و خصوصیات مدفوع بررسی شود.
- در ۲۴ ساعت اول پس از جراحی پانسمان شکم مکررا از نظر خونریزی بررسی شود.
- به بیمار آموزش می دهیم در هنگام سرفه وتنفس عمیق برای کاهش فشار بر لبه های برش شکمی شکم را ثابت نگه دارد.
- درجه حرارت ، نبض ، تنفس از نظر افزایش باید کنترل شوند که ممکنست نشان دهنده فرآیند عفونی باشد.
- در ۲۴ ساعت اول استوما باید از نظر تورم ( ادم جزیی ناشی از دستکاری جراحی طبیعی است.) رنگ (رنگ استوما صورتی یا قرمز باشد) ترشح (ترشح کم یا نرمال است.) خونریزی(یک علامت غیر طبیعی است.) کنترل شود.
- در روز اول پس از عمل بیمار از رختخواب خارج شده و به مشارکت در مراقبت از کلستومی تشویق میشود.
- برای بیماران کلستومی یک بررسی تغذیه ایی کامل انجام می شود . بیمار باید از مصرف غذاهایی که موجب بوی زیاد ودفع گاز می شود اجتناب کند ( ماهی ، حبوبات ، خانواده کلم ، تخم مرغ ، محصولات سلولزی ) غذاهای غیرمتحرک می توانند جایگزین غذاهایی شوند که محدود شده اند تا کمبود غذایی جبران شود .
- در صورت ایجاد اسهال به بیمار غذاهایی توصیه می شود که مدفوع را سفت می کند . مثل : سیب ، موز ، پنیر ، ماست ، بادام زمینی ، ماکارونی ، برنج ، شیر ، سبزی وگل ختمی در صورت ایجاد یبوست به بیمار غذاها یی توصیه می شود که مدفوع را شل می کند ، مثل آلو وآب آلو.
- غذاهایی که بو را از بین می برند شامل :جعفری ، ماست ، آب پرتقال ، آب گوجه فرنگی واسفناج تازه.
شستشوی کلستومی :
- مراقبت از پوست اطراف استوما خیلی مهم است زیرا تحریک یا زخم پوستی می تواند به سرعت پیشرفت کند وجود هر گونه تحریک پوستی می تواند چسباندن کیسه را مشکل کند و چسبیدن کیسه استوما روی پوست تحریک شده ضایعه پوستی را بدتر می کند . در کلستومی عرضی که مدفوع نرم است بیشتر احتمال تحریک پوست وجود دارد.
- برای در آوردن کیسه کلوستومی بیمار در یک وضعیت راحت می ایستد یا می نشیند و پوست زیر صفحه را می کشد تا کیسه ازمحل استومی فاصله بگیرد فشار آرام از آسیب به پوست ونشت مایع مدفوعی جلوگیری می کند به بیمار توصیه می شود تا پوست را به آرامی بشوید و آنرا به آهستگی خشک کند پس از تمیز کردن پوست باید کاملا پوست را خشک کرد و از محافظ پوستی استفاده شود . زمان شستشوی کلستومی باید ثابت باشد و پس از ترخیص تنظیم گردد
- برای تعین اندازه درست کیسه استوما اندازه گیری می شود دریچه کیسه باید ۰٫۳ سانتی متر بزرگتر از استوما باشد .
- هدف از شستشوی کلستومی تخلیه گاز موکوس و مدفوع از کولون است.
- عملکرد کلستومی ۶-۳ روز پس از جراحی شروع می شود لذا مراقبت از پوست باید در این مدت صورت بگیرد.
- مراقبت از پوست در حین برداشتن و تعویض کیسه کلستومی باید
- آموزش داده شود. در مورد رژیم غذایی باید به بیمار آموزش داده شود.
- به بیمار آموزش داده شود درصورت بروز خونریزی ، نفخ ، سفتی شکم ، اسهال و تب به پزشک مراجعه کند.
عالی بود. برای من که در بخش جراحی هستم خیلی خیلی مفید بود. ممنون
خیلی خوشحال شدم از اینکه مورد استفاده شما قرار گرفت 🙂
من خودم هم ۲ساله کولیت دارم هرشب بااین ترس می خوابم که یه روزاستومیت بشم خداونداستومیت شدن رونصیب هیچ کدوم ازبنده هاش نکنه