اختلالات شریانی
- بیماری انسدادی شریان اندام فوقانی
انسداد در شریان های اندام فوقانی (بازوها) شایع نبوده و همانند انسداد در اندام تحتانی (پاها) فاقد علامت می باشند ، زیرا ایجاد گردش خون جانبی در اندام های فوقانی خیلی بهتر از اندام تحتانی است . همچنین ، بازو از توده ی عضلانی کمتری برخوردار بوده و تحت فشار بار کاری همانند پاها قرار ندارد.
تنگی و انسداد در اندام های فوقانی به دنبال آترواسکلروز یا تروما رخ می دهد . تنگی معمولا در منشا رگ نزدیک به شریان مهره ای ایجاد می شود ، شریان های مهره ای به عنوان معیار عمده ی جریان خون تعیین می گردد . بیمار به طور کلی از خستگی و درد بازو در هنگام ورزش (لنگیدن ساعد) ، عدم توانایی در نگه داشتن یا گرفتن اشیاء (مانند شانه کردن مو ، قرار دادن اشیاء روی طبقه های بالا تر از سر) و گاهی رانندگی مشکل شکایت می کنند . بیمار ممکن است به سندرم “دزدی تحت ترقوه” مبتلا شود که دارای خصوصیات جریان خون معکوس در شریان مهره ای و بازیلار به منظور تامین جریان خون دست می باشد . این سندرم ممکن است باعث بروز علایم مهره ای بازیلاری (مغزی) شود . اغلب بیماران فاقد علامت اند ، در حالی که ، برخی از بیماران سرگیجه ، عدم تعادل ، سنکوپ و تغییرات بینایی دو طرفه را گزارش می نمایند .
بررسی و یافته های تشخیصی
یافته های بررسی شامل :
- سردی و رنگ پریدگی یک طرفه ی اندام مبتلا
- کاهش پر شدگی مویرگ
- اختلاف فشار خون در دست به میزان بیش از ۲۰ میلی متر جیوه
مطالعات غیر تهاجمی به منظور ارزیابی انسداد شریانی اندام فوقانی شامل کنترل فشار خون قسمت فوقانی دست و ساعد و اولتراسونوگرافی داپلکس جهت شناسایی محل آناتومیک ضایعه به همراه ارزیابی وضعیت همودینامیک جریان خون انجام می شوند . ارزیابی داپلر از طریق جمجمه و تعیین جریان خون رو به پایین از گردش خون خلفی در جهت تامین جریان خون دست مبتلا انجام می شود. در صورت برنامه ریزی روش جراحی یا مداخله درمانی ، ممکن است آرتریوگرام تشخیصی ضروری باشد.
در صورت شناسایی ضایعه ی کوتاه و متمرکز در یک شریان اندام فوقانی ، ( PAT ( percutaneous transluminal angioplasty ممکن است انجام شود . اگر ضایعه در شریان تحت ترقوه باشد ، به همراه وجود جریان خون رو به پایین داخل جمجمه ، اقدامات تصویر برداری غیر ممکن است و جراحی بای پس ممکن است انجام شود .
تدابیر پرستاری
بررسی پرستاری شامل :
- مقایسه فشار خون قسمت فوقانی بازو (به دست آمده توسط استنوسکوپ و داپلر) ؛ نبض های رادیال ، اولنار و براکیال ، عملکرد حسی و حرکتی ؛ درجه ی حرارت ؛ تغییرات رنگ ؛ و پر شدگی مجدد مویرگی هر ۲ ساعت می باشد .
- از بین رفتن نبض یا جریان داپلر ممکن است به علت انسداد حاد عروقی باشد که باید بلافاصله پزشک را مطلع کرد.
- پس از جراحی ، بازو در سطح قلب یا بالاتر ، به همراه انگشتان در بالاترین سطح نگه داشته می شود .
- نبض توسط بررسی و شناخت جریان خون شریانی به کمک داپلر هر ساعت به مدت ۴ ساعت و سپس هر شیفت مورد پایش قرار میگیرد .
- فشار خون (به دست آمده توسط استنوسکوپ و داپلر) نیز هر ساعت به مدت ۴ ساعت و سپس هر شیفت بررسی می شود.
- عملکرد حرکتی و حسی ، گرما ، رنگ و نیز پرشدگی مجدد مویرگی با بررسی جریان خون هر شریان (نبض) پایش می گردد.
قبل و طی ۲۴ ساعت پس از جراحی ، دست ها در سطح قلب نگه داشته و از سرما و رگ گیری ، برچسب ها ، نوار و لباس های فشارنده اجتناب می شود .
منبع : برونر سودارث قلب و عروق و خون ( ویرایش یازدهم ۲۰۰۸ )
ویرایش : صدیقه سالمی ( عضو هیئت علمی دانشگاه ایران )
ترجمه : ژاله محمد علیها ، صدیقه عاصمی ، حلیمه امینی ( اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران وتهران )
گردآوری و تنظیم : مرضیه براهویی و صادق دهقانی زاده