آنفارکتوس میوکارد – سکته قلبی (آموزش به بیمار)

آنفارکتوس میوکارد (Myocardial Infarction)

هدف کلی :

هدف کلی آموزشهای حین بستری به بیماران مبتلا به آنفارکتوس میوکارد یا سکته قلبی این است که این بیماران ضمن درک ماهیت مزمن و عود کننده بیماری خود قادر باشند پس از ترخیص با توجه به ملاحظات مربوط به دوران سالمندی و نوتوانی ، تصمیم گیری درستی در قبال انجام فعالیت های روزمره و مصرف داروها و مراقبت از خود داشته باشد.

اهداف رفتاری :

1. مددجویان واژه آنفارکتوس میوکارد یا سکته قلبی رادر ارتباط  بیماری عروق کرونر را تعریف کنند.
2. علت ایجاد آنفارکتوس میوکارد را توضیح دهند.
3. عوامل مستعد کننده آنفارکتوس میوکارد را نام ببرند.
4. ویژگی های درد آنفارکتوس میوکارد را  لیست کنند.
5. نقش افزایش کلسترول خون را در تشکیل پلاک در عروق توضیح دهند.
6. علائم و نشانه های هشدار دهنده را توضیح دهند.
7. داروهای خود را شناخته  و هدف ، زمان ، مقدار وطریقه مصرف داروهای تجویز شده را توضیح دهند.
8. متد های مراقبت در منزل رابیان کنند.
9. در مورد راههای ارتباطی بین پرستار و پزشک ، بحث نمایند.
10. رژیم های غذایی مناسب را لیست کنند.
11. مزایا و محدودیتهای فعالیت بخصوص فعالیتهای خود مراقبتی خاص را شناسایی کنند.
12. اهداف رفتاری مناسب در رابطه با ریتم و سرعت ضربان قلب و فشار خون خود را بیان کنند.
13. ترس و نا امیدی بیماری به دلیل ناتوانی در ارتباط برقرار کردن و در معرض محیط و وسایل نا آشنا قرار گرفتن را شناسایی کنند.
14. فعالیتهایی که سبب بروز مانور والسالوا می شود را بیان نمایند.
15. راهکارهایی جهت کاهش درد خود با تاثیر داروها لیست نمایند.

ماهیت بیماری :

آنفارکتوس میوکارد زمانی روی می‌دهد که عروق کرونر یا قلب دچار کاهش ناگهانی یا قطع کلی جریان خون شده و اجازه عبور خون کافی را به عضله قلب نمی‌دهند.

علل و عوامل مستعد کننده آنفارکتوس میوکارد :

• سابقه فامیلی
• سن و جنس
• رژیم غذایی نا مناسب شامل رژیم پر چرب و پر نمک
• داشتن اضافه وزن و چاقی
• هایپرلیپیدمی ( چربی خون )
• هایپرتانسیون ( فشار خون )
• دیابت
• عدم ورزش و فعالیت کافی
• بیماری مزمن کلیوی
• سیگار
• زندگی همراه با عصبانیت زیاد و استرس
• قرص ضد بارداری خوراکی به مدت ۱۰سال همراه با مصرف دخانیات و چاقی

علائم و نشانه ها :

• درد و احساس ناراحتی در قفسه سینه
• درد در گردن ، فک ، گلو ، شانه ها و بازوی چپ یا پشت
• تنگی نفس ، ضعف و سرگیجه و بی قراری
• اضطراب ، هیجان ، انکار و عصبانیت
• تعریق ، تهوع همراه بانشانه های فوق
• کاهش فشار خون و کاهش تعداد نبض (تغییرات علائم حیاتی)

روشهای تشخیصی :

مددجو را از امکان انجام پروسیجر های متعدد برای کمک به تشخیص شرایط آگاه کنید . در مورد هدف ، احساس معمول و یا احساس احتمالی و مراقبتهای قبل و بعد از انجام هر روش توضیح دهید.

• آزمایش خون
• رادیوگرافی قفسه سینه (برای تعیین اندازه قلب)
• الکتروکاردیو گرام یا نوار قلب (ECG )
• اکو کاردیوگرام
• تست ورزش
• آنژیوگرافی (جهت بررسی گرفتگی عروق)
• CT آنژیوگرافی
• آنژیوپلاستی ( PTCA )
• فنر یا استنتهای کرونری ( PCI )
• جراحی قلب (CABG)

درمان عمومی و طبی :

• اهداف درمان ، ارزیابی دقیق نشانه های درد قفسه سینه ، اصلاح علل شناخته شده قلبی ، تسکین درد با نیتروگلیسرین زیر زبانی اطلاع به ۱۱۵ و انتقال به مراکز درمانی می باشد.
• گرفتن ECG (نوار قلب)
• در مراکز درمانی مداخلات فوری و ضروری به منظور باز کردن عروق کرونری مسدود شده انجام می شود.

موارد زیر همیشه جزء کنترل کننده ها خواهد بود:

• کنترل فشارخون ودیابت
• کنترل استرس
• کاهش سطح کلسترول وتری گلیسرید
• کاهش وزن
• ورزش
• ترک سیگار

داروها :

1. اکسیژن : بهبود اکسیژن رسانی به عضلات قلب (میتوان با آزاد کردن لباسهای تنگ در منزل این کار را انجام داد)
2. نیترات ها : بهبود خونرسانی به عضلات قلب (مانند تری نیتروگلیسرین)

   نیتروگلیسرین

این دارو بصورت قرص های زیر زبانی ، پماد و اسپری و قرص های خوراکی وجود دارد . بیشترین کاربرد آن در قرص های زیرزبانی (پرل) است و به عنوان کنترل پرفشاری خون ، درد قلبی قفسه سینه و وازودیلاتور (گشاد کنندگی عروق) در نارسایی احتقانی قلب بکار می رود.

• یک نوع نیترو گلیسرین به صورت (پرل) قرص زیر زبانی می باشد اثر دارو ۲-۱دقیقه بعد از مصرف ظاهر شده و ۳۰-۱۵ اثرش باقی می ماند .
• نیتروگلیسرین با اثر طولانی که یک نوع آن به نام نیتروکانتین می باشد.
• از نیترات های دیگر با اثر طولانی ایزو سورباید دی نیترات(ایزوردیل) است که به صورت قرص زیر زبانی ۵ میلی گرم و قرص خوراکی ۲۰-۱۰ میلی گرم وجود دارد.

   پلاویکس (کلوپیدوگرل) :

این دارو بصورت قرص های ۷۵ میلیگرمی است که طبق صلاحدید پزشک روزانه تجویز می شود.

فعالیت های مجاز و غیر مجاز :

• پس از ترخیص ، آموزش به مددجو که فعالیتهایش را به تدریج و به آهستگی از سر بگیرد مهم است.
• از انجام فعالیتهای ایزو متریک که فشار زیادی به قلب وارد می کنند مثل : زورزدن هنگام اجابت مزاج ، کشیدن یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری شود.
• بسته به شدت انفارکتوس تا ۲-۳ هفته از رانندگی اجتناب کند ، زیرا رانندگی باعث استرس و سفتی عضلات می شود. پس ازآن می تواند رانندگی را در زمانهای کوتاه شروع کند.
• توصیه به بیمار که در موقع برگشتن به محل کار ، ساعت کار خود را در اوایل کوتاه کند.
• در هنگام صبح ، فعالیتهایش را به آهستگی آغاز نماید و برای انجام کارها عجله نکند.
• در برنامه ریزی فعالیتهای روزانه ، کارهای سبک و سنگین را به طور متناوب انجام دهد و بین فعالیتها دوره های مکرر استراحت داشته باشد و درمواقع لزوم در انجام کارها از مشارکت اعضای خانواده استفاده نماید.
• مددجو به تدریج ورزشهایی مثل : پیاده روی ، آهسته دویدن ، شنا و دو چرخه سواری را می تواند به طور روزانه انجام دهد. این حرکات موزون و تکراری بهترین نوع ورزش هستند.
• بهتر است قبل از شروع ورزش و پس از پایان ان به مدت ۲-۵ دقیقه به طور آهسته راه برود.

در مورد فواید ورزش توضیح دهید که :

• باعث افزایش سطح چربیهای خوب خون ( لیپوپروتئین ها با دانسیته بالا) می شود.
• باعث کاهش فشار خون می شود.
• به کاهش وزن کمک می کند.
• باعث تنظیم قند خون می شود.
• کنترل استرس و احساس تندرستی می شود.
• باعث بهبود وضعیت قلبی عروقی می شود.

مددجو را به داشتن یک برنامه ورزشی منظم در منزل تشویق کنید.

• ورزش هایی مانند : پیاده روی ، شنا ، دوچرخه سواری ، می توانند مفید تر باشند.
• در حین ورزش نبض خود را کنترل کنید. شروع و پیشرفت برنا مه های ورزشی تحت نظر پزشک باشد و فعالیتهای توصیه شده را به مدت ۳۰ دقیقه یا بیشتر چندین روز هفته انجام دهید.
• اطمینان دادن به مددجو که می تواند فعالیتهای جنسی خود را از سر بگیرد . (که معمولا بسته به شرایط بیمار ۴-۸ هفته بعد از ترخیص می باشد.)
• فعالیت جنسی ، یک نوع فعالیت در حد متوسط محسوب میشود.
• مقاربت جنسی به اندازه بالا رفتن از دو ردیف پلکان به قلب فشارمی آورد. برای کم کردن فشار روی قلب ، وضعیتی را انتخاب کند که تنفس را محدود نکند و از انجام مقاربت پس از خوردن وعده غذایی سنگین ، نوشیدن الکل ، در هنگام خستگیی و استرس عاطفی اجتناب نماید.
• البته قبل از انجام مقاربت برای جلوگیری از حملات آنژین در حین و پس از مقاربت ، می تواند از قرص نیتروگلیسیرین استفاده نماید.
• به طور طبیعی در حین مقاربت تعداد و نبض و تنفس افزایش می یابد ولی باید در عرض ۱۵ دقیقه به سطح طبیعی برگردد.

رژیم غذایی :

چربیهای اشباع ( جامد ) مانند: مارگارین ، کره ، روغن جامد ، پیه و …. باعث افزایش کلسترول مضر خون ( LDL ) می شود. بهتر است از رژیم غذایی حذف شوند.

چربیهای غیر اشباع ( مایع ) مانند : انواع روغنهای مایع گیاهی مثل ذرت ، آفتابگردان ، سویا ، زیتون ، کنجد و … مصرف این چربیها کلسترول مفید خون (HDL ) را افزایش داده و برای سلامت قلب و عروق مفید اند .

دو نوع مهم این چربیها ، امگا ۳ (در غذاهای دریائی ، بخصوص ماهی های چرب مثل ساردین ، خالی مخالی و قزل آلا ) و نیز در دانه های گیاهی و مغزها ( مثل گردو ) یافت می شوند) و امگا ۶ (در انواع روغن مایع مثل ذرت و سویا ، آفتابگردان و … ) هستند .

• گوشت قرمز حاوی LDL (کلسترول بد)است ، مصرف آن به مقدار کم توصیه می‌شود.
• فرآورده‌های گوشتی فرآیند شده مانند سوسیس و کالباس غنی از چربی‌های اشباع و سدیم هستند بناباراین تا حد امکان باید از مصرف آنها اجتناب شود.
• گوشتهای ارگانی مانند : جگر ، قلوه ، و مغز نیز حاوی کلسترول زیادی هستند و تا حد امکان سعی شود از مصرف آنها اجتناب شود.
• ماهی داروی جهانی قلب می‌باشد . از آترواسکلروزیس جلوگیری می‌کند و سطح تری گلیسیرید را پایین می‌آورد و (HDL) کلسترول خوب را بالا می‌برد. کسانی که از غذاهای دریایی ، زیاد استفاده می‌کنند کمتر دچار بیماری‌های قلبی می‌شوند.

در مورد تغییرات لازم دررژیم غذایی به بیمار توضیح دهید.

• در خوردن دو سوم فنجان جو دو سر معادل یک فنجان لوبیا کلسترول را پایین می‌آورد.
• مصرف یک حبه سیر روزانه ، اثرات بالقوه شگفت آوری در جلوگیری از بیماریهای قلبی عروقی دارد.
• محدودیت مصرف تخم مرغ ، روغن های اشباع شده مانند کره وخامه ، غذاهای حاوی چربی حیوانی
• رژیم غذایی مددجویان قلبی بایستی بصورت کم نمک ، کم چربی و کم کالری و سرشار از گلوکز و پتاسیم باشد. نیاز روزانه یک فرد بزرگسال به نمک یک دهم تا شش چایخوری است . مقادیر بیشتر نمک در شرایط آب و هوای گرم و یا در طول شیردهی لازم است
• گوشت مرغ را به صورت آب پز و کباب آن را با شوید ، ترخون خوش طعم کرده و میل کنید.
• مقادیر کم گوشت قرمز را بصورت آب پر و کباب و آن را با مرزنگوش و مریم گلی خوش طعم نمائید و میل کنید.
• مصرف تخم مرغ به اشکال مختلف باید محدود شود. ۲تا۳ عدد در هفته
• از مصرف سوپ های آماده بدلیل داشتن نمک زیاد پرهیز شود.
• ازمصرف زیاد کافئین ، قهوه ، چای و نوشابه های حاوی کولا که باعث افزایش ضربان قلب می شوند اجتناب نمایید.
• مصرف بستی و شیرینی های خامه ای ممنوع می باشد.
• مصرف انواع آجیل‌ها مانند بادام کلسترول خون را کاهش می‌دهد.
• استفاده زیاد از سبزی‌ها و میوه‌ها می‌توانند احتمال بروز حمله‌های قلبی و مغزی را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد(هر چند که شخص قبلا نیز دچار این حمله‌ها شده باشد).
• مصرف شوید ، هویج ، سیب در کاهش کلسترول خون موثر هستند.
• سویا حاوی یکنوع ماده گیاهی است که کلسترول موجود در خون را کاهش می دهد.
• لوبیا ارزانترین ، متداولترین ، موثرترین و سالمترین ابزار برای کاهش کلسترول می‌باشد.
• گوجه فرنگی سرشار از آنتی اکسیدان است و باعث کاهش بیماری‌های قلبی می‌شود .

درمورد اهمیت کنترل وزن وپیشگیری چاقی به بیمارتوضیح دهید.

• در صورت چاقی وزن خود را کاهش دهید.
• وزن خود را در حد ایده ال نگه دارد . دو راه مناسب برای کاهش وزن ، محدود کردن کالری مخصوصا چربی و انجام فعالیت و ورزش می باشد.
• از مصرف قرصهای رژیمی برای کاهش وزن خودداری کنید
• محدودیت درمصرف نمک و دریافت غذهایی مثل : مصرف تخم مرغ ، گوشت قرمز و احشاء ، سوسیس، همبرگر، روغنهای اشباع شده مانند کره وخامه ، چربیهای حیوانی ، غذاهای سرخ کرده ، انواع سس ، لبنبات پر چرب ، الکل ، کاکائو ، مقادیر زیاد آجیل و دانه های روغنی و غذاهای نفاخ ، توصیه شود.
• توصیه به مددجو که به جای سرخ کردن غذا از کباب یا بریان کردن وآب پز کردن غذا استفاده کند.
• کاهش مصرف کافئین (قهوه ، نوشابه های کولا ، کاکائو) و سدیم به کم کردن فشار خون کمک میکند.
• قبل از استفاده از غذاهای آماده بر چسب آن را از نظر میزان چربی و سدیم کنترل نماید و موقع مصرف از نمک استفاده نکند. برای طعم دادن به غذا از آبلیمو ، سرکه ، میوه ، سبزیجات معطر استفاده نماید.
• استفاده از روغن ماهی ، روغن زیتون ، ذرت و کنجد به دلیل ارزش غذایی آن توصیه می شود. بخصوص روغن ماهی که حاوی اسیدهای چرب امگا -۳ است و به کاهش کلسترول خون کمک می کند.
• کل چربی های رژیم غذایی کمتر از ۳۰% کل کالری باشد.
• محدودیت قند غذاها همیشه مد نظر قرار گیرد.
• توصیه به مددجو که از غذاهای سبک وعده های غذایی و با حجم کم استفاده کند . غذا رابه آهستگی خورده و کاملا بجود ، از پر خوری پرهیز کند و قبل از احساس سیری کامل ، دست از غذا بکشد . پس از صرف غذا استراحت کند.
• تشویق مددجو به مصرف موادغذایی مثل : سویا ، لوبیا سبز ، لوبیا قرمز، نان گندم ، برنج ، سبوس جو ، غلات ، سبزیجات برگدار سبز ، گل کلم ، سالاد ، سیب ، گلابی ، میوه و آبمیوه تازه ، توتها ، مرکبات ، ماهی ، شیر و ماست بدون چربی که می توانند د ر کاهش کلسترول و آترو اسکلروز موثر باشند. به علاوه فیبر موجود در برخی از آنها (سبوس جو ، سبزیجات،…)،خاصیت ملین و پیشگیری از یبوست دارد.
• وزن خود را در حد ایده ال نگه دارد . دو راه مناسب برای کاهش وزن، محدود کردن کالری مخصوصا چربی و انجام فعالیت و ورزش می باشد.

آموزشهای خود مراقبتی اختصاصی :

• آموزش هارا به صورت کتبی و شفاهی به بیمار و مراقبت کننده او ارائه دهید.
• ابتلا به آنفارکتوس میوکارد برای مددجو مخاطراتی ایجاد کرده و زندگی روزمره را مختل می کند بنابراین باید جهت درمان مناسب راهنمایی نمایید.
• ازپوسترهای آموزشی برای کمک به بیمار در درک بهتر موقعیت قلب وعروق کرونراستفاده کنید.
• در مواقع ضروری (قبل از استفاده دارو – ورزش) نبض خود را کنترل نماید.
• بلافاصله پس از صرف غذا ، از انجام فعالیت های شدید و ناگهانی ، راه رفتن و ورزش کردن در هوای خیلی گرم یا سرد و طوفانی ، هوای آلوده ، رطوبت زیاد و ارتفاعات خودداری نماید.
• تاکید نمایید جهت استراحت ، در اتاق گرم قرار گرفته و در هوا ی سرد آهسته تر راه برود و لباس گرم بپوشد.
• به مددجو یاد آور شوید که هرگز فراموش نکند قبل از انجام فعالیتی که آنژین را تحریک می کند مثل : فعالیت ورزشی ، بالا رفتن از پله ، فعالیت جنسی ، قرار گرفتن در سرما و… داروهای تجویز شده مثل نیتروگیلیسیرین را مصرف کند.
• مددجو فراموش نکند که هنگام ایجاد درد در قفسه سینه فعالیتهای خود را فورا متوقف کرده و بنشیند یا در بستر استراحت کند . سرش را بالاتر قرار داده و تنفس عمیق و آرام انجام دهد و داروی نیتروگلیسیرین را مصرف نماید و تا رفع کامل درد استراحت کند. هر ۵دقیقه یک قرص استفاده کند و اگر پس از ۳بار مصرف قرص ، دردآنژینی بر طرف نشودو بیش از ۲۰ دقیقه ادامه یابد به نزدیکترین مرکز اورژانس مراجعه کند.
• درمورد اهمیت ترک سیگار و اثرات نیکوتین روی سیستم قلب را توضیح دهید و یاد آور شوید که سیگار باعث سریع کار کردن قلب شده و عروق خونی را تنگ کرده و اکسیژن رسانی به قلب راکاهش می دهد.

• با توجه به اینکه داروهای قلبی تغییراتی را در الکترولیتهای خون دارد آزمایشهای دوره ای را انجام دهید.
• در مورد استرس در تشدید بیماری توضیح دهید و به مددجو کمک کنید تا عوامل استرس زا را در زندگی خود بشناسد. در صورت لزوم بیمار را به روانپزشک و مراکز حمایتی در این زمینه معرفی کنید.

جهت کاهش میزان استرس اقدامات زیر انجام دهید:

1. اجتناب از سرو صدا و شلوغی ،
2. تغییر شغل های پر استرس،
3. اجتناب از رانندگی طولانی و پر استرس
4. انجام ورزش و استراحت کافی،
5. داشتن سرگرمی ها ی لذت بخش،
6. تمرین تنفس عمیق و تن آرامی از طرق انجام یوگا و پیاده روی.

علائم هشدار دهنده بیماری و پیگیری :

در مورد علائم و نشانه هایی که باید فورا به پرستار اطلاع دهد یا به پزشک مراجعه کند هشدار دهید و آنها را برای وی چندین بار مرور نمایید:

• کاهش تحمل فعالیت
• تنگی نفس بخصوص در هنگام فعالیت
• سردرد شدید و گیجی
• کاهش یا افزایش فشار خون
• عوارض جانبی داروهای مهم
• مراجعه دوره ای به آزمایشگاه جهت کنترل الکترولیتها ی خون

تهیه کننده : زهرا خادم

گرد آورنده و تنظیم : صادق دهقانی زاده