زونا (Herpes zoster – Shingles) عفونتی است که توسط ویروس DNA داری به نام واریسلازوستر ایجاد میشود و اسم این ویروس به دلیل عدم امکان تشخیص آن از ویروس آبله مرغان گذاشته شده است . این بیماری با ایجاد وزیکول های دردناک در مسیر توزیع اعصاب حسی که از یک یا چند گره عصبی پشتی می ایند ، مشخص می شود . تصور میشود که زونا نشان دهنده فعالیت مجدد ویروس آبله مرغان نهفته در بدن بیمار است که به دلیل ضعف سیستم ایمنی بروز میکند .
در حدود ۱۰ درصد از بزرگسالان در زندگی خود دچار زونا می شوند که معملا بعد از سن ۵۰ سالگی می باشد . تکرار این بیماری در افراد مبتلا به ضعف دستگاه ایمنی و بیماری های بدخیم به ویژه لوسمی و لنفوم بیشتر است .
علائم بالینی :
- درد سوزشی ، تیز و فرو رونده ، چاقویی و تیرکشنده
- خارش و حساس شدن ناحیه مبتلا
- بروز اختلالات گوارشی و ناراحتی جسمانی قبل از ظهور بثورات
- پیدایش وزیکول های پر از مایع یکطرفه و به شکل یک نوار بر روی اعصاب سینه ای ، گردنی یا جمجمه ای و در صورت درگیری اعصاب مربوط به چشم ، چشم درد
نکته : شخصی که در معرض ویروس آبله مرغان قرار گرفته باشد ، در صورت ابتلا به عفوت اولیه یا واکسیناسیون ، در ارتباط با افراد مبتلا به زونا مصونیت خواهد داشت .
درمان :
- تجویز مسکن ها
- تجویز کورتیکواستروئید های سیستمیک مثل تریامسینولون
- تجویز دارو های ضد ویروس مثل آسیکلوویر ، والاسیکلوویر یا فام سیکروویر
- در صورت بروز زونای چشمی ، مشاوره چشم پزشکی
آموزش به بیمار / خانواده
به بیمار و خانواده وی موارد زیر آموزش داده می شود :
- فعالیت :
- تغذیه :
- دارو درمانی :
- کاهش فعالیت جسمی و استراحت در منزل به مدت چند روز جهت پیشگیری از درد عصب توصیه می شود
- توصیه به فعایت های تفریحی و استفاده از روش های تن آرامی و شل کردن عضلات برای کاهش ناراحتی و خواب راحت
- توصیه به مصرف رژیم غذایی پرکالری و پر پروتئین ( گوشت ، لبنیات ، تخم مرغ ) سبزیجات و میوه های تازه سرشار از ویتامین ( مرکبات ، گوجه فرنگی ، توت فرنگی )
- توصیه به مصرف مایعات فراوان ( ۲-۳ لیتر یا حداقل ۸ لیوان بزرگ روزانه )
در صورت تجویز کاربامازپین :
- از این دارو برای درمان برخی از دردهای با منشاء عصبی استفاده می شود .
- در هنگام مصرف این دارو از انجام فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارد ( مانند رانندگی ) خودداری شود .
- برای جلوگیری از بروز احتمالی واکنش های حساسیت به نور ناشی از مصرف این دارو ، از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری شود .
- توصیه می شود که دارو همراه غذا مصرف شود و از مصرف این دارو با الکل اجتناب شود .
در صورت تجویز تریامسینولون :
- توصیه می شود که دارو همراه با غذا یا بعد از غذا مصرف شود .
- از قطع خودسرانه دارو اجتناب شود
- در صورت بروز علائمی مثل افزایش ناگهانی وزن ، ادم صورت ، اختلال در تنفس و ضعف عضلانی به پزشک اطلاع داده شود .
- در صورت تجویز فرم موضعی ( بصورت پماد ) توصیه می شود که در صورت استفاده از لباس تنگ ، نباید آن لباس را بیش از ۱۲ ساعت بپوشید
- در محل های عفونت نباید از پوشش تنگ استفاده کند .
- در صورت بروز علائم تحریک پوستی و یا تشکیل زخم ، حساسیت و عونت و یا عدم درمان زخم به پزشک گزارش شود .
در صورت تجویز قرص آسیکلوویر :
- توصیه میشود که مایعات فراوان مصرف شود
- طول دوره درمان تکمیل شده و از قطع خودسرانه دارو اجتناب شود .
در مورد نحوه استعمال فراورده آسیکلوویر توصیه میشود به نکات زیر توجه شود :
- ابتدا دست ها شسته شود . یک لایه نازک از کرم بر روی ناحیه مورد نظر پوست مالیده شود و در صورت لزوم موضع کمی ماش داده شود تا دارو به طور کامل به داخل پوست نفوذ نماید . پس از اتمام کار نیز مجددا دستها شسته شود .
- دارو بیشتر از مقدار تجویز شده مصرف نشود .
- مصرف دارو تا پایان دوره درمان ادامه داده شود .
- برای جلوگیری از آلوده کردن سایر نقاط بدن خود و یا انتقال عفونت به دیگران ، بهتر است کرم با استفاده از یک دستکش یا انگشتانه لاستیکی به موضع مالیده شود .
- موضع آلوده تمیز و خشک نگه داشته و با پوشیدن لباس های گشاد از تحریک ان جلوگیری شود .
- درصورت بروز بثورات جلدی ( دانه های ریز و قرمز رنگ برروی پوست ) یا تداوم عوارضی از قبیل احساس سوزش ، گزش یا درد خفیف موضع با پزشک معالج تماس گرفته شود .
- از وارد کردن کرم به چشم خودداری شود
سایر نکات آموزشی
- توصیه می شود از گرمای موضعی یاک یف آب گرم جهت کاهش درد استفاده شود
- در ضایعات سینه ای و اندام ها ، پانسمان بسته با گاز و باند کشی باعث کاهش درد و ناراحتی میشود
- توصیه می شود که از مصرف سیگار و الکل خودداری شود
- توصیه میشود که از عواما استرس زا و ناراحت کننده اجتناب شود و جهت کاهش استرس و ناراحتی از تکنیک های شل سازی عضلات و تن آرامی استفاده شود
- توصیه میشود که از پاره کردن و دستمالی کردن وزیکول ها اجتناب شود ( سیر بالینی این بیماری از یک تا سه هفته متغیر است )
- توصیه میشود که بهداشت فردی رعایت شود و با شستن صحیح دستها از گسترش عفونت جلوگیری شود .
- زنان و مردانی که نشانه ها و علائم این بیماری را ( بویژه وجود وزیکول ها در ناحیه تناسلی ) دارند باید از مقاربت خودداری کنند ، زیرا این بیماری قابل انتقال از راه جنسی است .
منبع : آموزش به بیمار و خانواده
تالیف و گرداوری : فاطمه غفاری – زهرا فتوکیان
تهیه و تنطیم : صادق دهقانی زاده
سلام داداش صادق گل. خوبی؟ خسته نباشی. دلم برات تنگ شده بود گفتم یه کامنت بدم. سیم کارتم سوخته عوضش کردم شمارتو ندارم. امیدوارم هرجا هستی خوب و خوش و موفق باشی.